Geloof en wetenschap
Pierre Bayle, filosoof en professor begon in 1680 zijn literaire loopbaan met het schrijven van zijn eerste filosofische boek ‘De inslag van de komeet: beschouwingen over geloof, ongeloof en bijgeloof’. Dit boek verscheen naar aanleiding van het verschijnen van een komeet in 1680. In dit boek lanceerde Bayle de bewering dat een atheïstische samenleving niet perse immoreel hoefde te zijn. Bayle was zelf geen atheïst, maar hij vond de angst voor atheïsme ongegrond. Zijn eerste boek is een scherpe kritiek op het bijgeloof dat zich in alle bestaande godsdiensten en levensovertuigingen bevindt. Filosoof Bayle vond dat men veel meer open moest staan voor redelijk onderzoek naar de eigen vooronderstellingen. Hij vond dat geloof en wetenschap gescheiden moesten zijn.
‘De inslag van de komeet’
In ‘De inslag van de komeet’ schreef Bayle daarover. Hij was er van overtuigd dat de bewegingen en het handelen van de mensen vooral voortkwam uit het karakter van de mens en niet zo zeer uit de beginselen van het geloof of bijgeloof dat de mensen aanhingen. Dat verklaarde volgens hem ook het zondige gedrag in christelijke landen. Volgens hem kom een atheïst een deugdzaam persoon zijn en een christen een zondaar. Het bijgeloof van de gelovigen, dat kometen door God gestuurd werden bij belangrijke gebeurtenissen en naar zondige mensen zoals in de geschiedenis regelmatig wordt beschreven, hield bij die aanname geen stand. Kometen waren waarschijnlijk gewoon natuurverschijnselen volgens Bayle. Vijf jaar naar het verschijnen van zijn kometenboek werd die gedachte door Newton – Engelse natuurkundige, wiskundige, astronoom, natuurfilosoof, alchemist, officieel muntmeester en theoloog – bevestigd met de bewegingswetten en de wet van de zwaartekracht, die ook in deze tijd nog gehanteerd wordt.
Voorloper van de Verlichting
Filosoof Pierre Bayle wordt gezien als voorloper op de Verlichting. De Verlichting zette grote wijzigingen in gang in het denken over religie, filosofie, kunst, wetenschap en politiek. Bayle droeg met zijn kritische denkwijze hieraan bij.
‘Dictionnaire historique et critique’
In 1997 presenteerde Pierre Bayle zijn belangrijkste werk de ‘Dictionnaire historique et critique’, een alfabetische encyclopedie met daarin filosofische- en religieuze mensen en bewegingen. Hij hield zich daarin vooral bezig met het bestrijden van het bijgeloof. Een belangrijk boek. Voor veel verlichtingsdenkers verving het boek de bijbel, dat de discussie over zaken rondom het geloof, de wetenschap en de politiek aanjoeg. Ook hierin stelde hij dat de bijbel kritisch gelezen moest worden, een voor die tijd zeer radicale gedachtegang, die ook door Spinoza uitgedragen werd. Met dit verschil dat Spinoza het goddelijke in de bijbel volledig ontkende. Pierre Bayle ging vanuit zijn gelovige achtergrond niet zover, maar hij gaf in zijn beroemde encyclopedie Spinoza’s gedachtegang hierover wel door.
