Literair tijdschrift ‘Nouvelles de la Republique des Lettres‘
1681 was het laatste jaar dat professor Pierre Bayle, geboren in Carla-le-Comte, in het Franse Sedan aan de Protestantse academie les gaf. Toen Lodewijk XIV de academie sloot moest hij vluchten. Hij eindige in de republiek der zeven Nederlanden, in de stad Rotterdam waar hij hoogleraar filosofie en geschiedenis werd op de Illustere school.
Analyseren en wetenschappelijk experimenteren
Al snel na zijn aankomst, in 1684, richtte hij het populairwetenschappelijk literair tijdschrift ‘Nouvelles de la Republique des Lettres’ op, wat letterlijk ‘nieuws uit de republiek der letteren’ betekent. Dit literaire tijdschrift was bedoeld om literaire en religieuze werken te analyseren en wetenschappelijke experimenten te publiceren. Dit tijdschrift verscheen tijdens de moeilijke periode van de herroeping van het Edict van Nantes. De auteurs hekelen daarin de houding van de katholieken die de gereformeerden vervolgden.
Religieuze tolerantie
Protestant Pierre Bayle uitte tot 1687 hierin zijn ideeën over het geloof. Hij pleitte voor een strikte scheiding tussen kerk en wetenschap en voor religieuze tolerantie. Hij hield zelfs een pleidooi voor de atheïsten, maar tegelijkertijd was hij tegen volkssoevereiniteit. Opmerkelijk vanuit zijn zienswijze, dat hij een gekozen regering door het volk afwees, de staatsmacht bij een erfelijke koning legde.
Pamflettenstrijd
Toen Bayle zich anoniem verzette tegen de Glorious Revolution, in Nederland ook wel bekend als de Roemrijke omwenteling, de machtsovername in Engeland van de zittende viorst Jacobus II door de Nederlandse stadhouder Willem III van Oranje–Nassau en zijn vrouw Mary Stuart (1688-1689), ontstond er een pamflettenstrijd tussen Bayle en zijn voormalige vriend Pierre Jurieu, calvinist en voormalig huisgenoot van Bayle. Volgens Bayle hoefden het absolutisme en de gewetensdrang niet perse samen te gaan. Ook als burgers een andere godsdienst aanhingen konden ze volgens hem toch goede staatsburgers zijn. Maar dat standpunt werd niet gewaardeerd omdat burgers die recht van verzet kregen een gevaar voor de staat zouden kunnen worden. Hij was ook voorstander van scheiding tussen kerk en staat. Daardoor zou de Franse staat losser komen te staan van de katholieke kerk. Jurieu was het hier absoluut niet mee eens. Hij verweet Bayle onverschilligheid en hij vond dat Bayle hiermee het recht van de hugenoten ondermijnde tegenover de Franse staat.
Pierre Bayle ontslagen
De pamflettenstrijd tussen Bayle en Jurieu liep hoog op. Ook het prinsgezinde Rotterdamse stadsbestuur en de gereformeerde kerk stonden totaal niet achter zijn uitingen. Zij steunden Jurieu en keerden zich openlijk tegen Pierre Bayle. In 1693 werd Bayle uiteindelijk ontslagen. Hij mocht geen les meer geven op de Illustere school. Ook mocht hij geen privélessen meer geven, zijn pensioen werd hem volledig afgenomen en zijn werk werd omschreven als rampzalig en ontoelaatbaar.
